Thứ Năm, 18 tháng 7, 2013

Kho tư liệu quý cho đời sau








Từ những bài báo đầu đời
Tốt nghiệp khoa Văn Trường Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1967, Trần Thanh Phương trở nên phóng viên thuộc Ban miền Nam của Báo dân chúng. Cái nghiệp viết lách đã gắn liền với ông từ đó. Trần Thanh Phương tâm can:
- Tôi sinh ra ở Cà Mau. Năm 1954, vừa tròn 14 tuổi, tôi tập hợp ra Bắc. Có lẽ xa quê hương lâu ngày nên khi viết về miền Nam, tôi phải tìm hiểu tư liệu liên can đến phong tục, tập quán, đời sống, sinh hoạt và những nét đặc trưng của văn hóa phương Nam. Lúc đầu, cũng chỉ tìm đủ tư liệu cho bài viết chứ không nghĩ sẽ lưu giữ lại, nếu không, bộ sưu tập của tôi còn nhiều hơn nữa.
Ông ngừng lời. Thực ra sức việc ngần tư liệu cũng rất thường nhật với người làm báo trước khi viết bài. Thế nhưng, để có được cả một kho tư liệu khổng lồ như hiện giờ, với ông, hẳn phải có một lý do đặc biệt. Như hiểu được nỗi băn khoăn của tôi, nhà báo Trần Thanh Phương giải thích:
- Sau khoảng 1 năm về công tác tại Báo quần chúng, cuối năm 1968, bài báo đầu tiên của tôi được đăng có tựa đề “15 tuổi hai lần dũng sĩ” viết về thiếu niên Nguyễn Văn Hòa, quê ở Thừa Thiên-Huế đã can đảm, mưu trí lập chiến công diệt 2 tên Mỹ, 7 tên ngụy và 1 chiếc xe quân sự, được tặng danh hiệu “Dũng sĩ diệt Mỹ”, “Dũng sĩ quyết thắng”. Ngay sau khi báo phát hành, anh Trần Kiên-thủ trưởng trực tiếp của tôi, gọi lên hỏi: Cậu lấy tư liệu ở đâu để viết bài về thiếu niên Nguyễn Văn Hòa? Đồng chí Tố Hữu, Trưởng ban Tuyên huấn Trung ương, gọi điện cho Tổng biên tập Hoàng Tùng, cần gặp tác giả bài viết. Cậu gặp Tổng biên tập ít cụ thể nhé!". Nghe vậy, tôi vừa mừng, vừa lo nhưng vẫn rất tin ở tư liệu trong bài viết của mình. Khi đến gặp anh Hoàng Tùng, tôi được anh thông báo: Đồng chí Tố Hữu muốn tìm hiểu thêm về nhân vật trong bài viết của cậu. Đây quả là một thiếu niên anh dũng… Tôi thở phào nhẹ nhàng. Ít lâu sau, tôi được biết, trong một lần Nguyễn Văn Hòa ra Hà Nội gặp Bác Hồ, Người đã chỉ đạo Ban Tuyên huấn Trung ương tuyên truyền nhân rộng tấm gương tiêu biểu này. Ngay cuối năm đó, nhà thơ Tố Hữu đã sáng tác bài thơ “Chuyện em Nguyễn Văn Hòa” được in vào sách giáo khoa. Sau lần ấy, tôi bắt đầu lưu giữ những bài báo của mình và sưu tầm, tích lũy tư liệu với ý định phục vụ thật tốt công tác chuyên môn.
Riêng với bộ sưu tập chân dung và bút tích nhà văn, ông kể: Từ sự tò mò muốn biết nét chữ của các nhà văn đã viết ra hàng ngàn, hàng vạn trang sách nó như thế nào, chân dung của các nhà văn mà mình biết tiếng ra sao nên tôi đã quyết tâm sưu tầm bằng được.





Vợ chồng nhà báo Trần Thanh Phương tại triển lãm tư liệu.
Đến một kho tư liệu quý
“Tôi không nhớ nổi mình đã dùng bao lăm chiếc kéo để phục vụ cho công việc sưu tầm của mình”-Nhà báo Trần Thanh Phương chia sẻ. Kho tư liệu quý hiếm của ông bao gồm hàng trăm chủ đề thuộc các lĩnh vực: Văn hóa nghệ thuật, chân dung nhân vật, danh nhân đất nước… Đặc biệt, ông sưu tập các chuyên đề lớn như: Bác Hồ của chúng ta (5 tập); sàn diễn cải lương và nghệ sĩ cải lương (3 tập); nhà văn nước ta (6 tập); nhạc sĩ và ca sĩ (7 tập); mỹ thuật, hội họa (3 tập); cổ vật (2 tập); chuyên án Năm Cam (3 tập); sự kiện khủng bố ngày 11-9; sập cầu Cần Thơ; ca mổ song sinh Việt-Đức… và hơn 1000 bài báo mà ông từng viết. Sờ soạng khoảng hơn 200 tập, mỗi tập dày chừng 300 trang đều được cắt, dán trên giấy khổ A3. Ngoài ra, còn 30 cuốn sách về văn chương nghệ thuật, khảo cứu, sưu tầm soạn đã xuất bản.
Để có được công trình khổng lồ ấy, hơn 40 năm qua, ngày nào vợ chồng ông cũng dành thời gian tìm đọc những bài báo và cắt, dán, làm “giàu” thêm cho bộ sưu tập của mình. Nhà giáo Phan Thu Hương, vợ ông, cho biết:
- Với phương châm “Kiến tha lâu cũng đầy tổ”, hằng ngày, chúng tôi mua những số báo phát hành rồi đọc và lựa chọn các chủ đề, sự kiện, cắt dán tày trên giấy A3. Riêng với quyển “Đất nước tôi” được chia thành 4 phần: Danh lam thắng cảnh - di tích lịch sử - văn hóa; phong tục - lễ hội; ẩm thực; trang phục và được dán trên khổ giấy rộng 80cm, dài 120cm, nặng 87kg, bao gồm hơn 1 vạn bài báo xuất bản trong nước từ năm 1975 đến năm 2007.
Chiêm ngưỡng cuốn sách đồ sộ được xác nhận là “Quyển sưu tập các bài báo có kích thước lớn nhất Việt Nam”, mới thấy hết sự tận tường, cần mẫn và giá trị của nó. Những trang báo được bảo quản cẩn thận, bố trí hài hòa, hợp nhất, làm nổi trội chủ đề, sự kiện dưới nhiều góc nhìn khác nhau. Cùng với bộ sưu tập các bài báo, trong nhà ông Trần Thanh Phương hiện lưu giữ khoảng hơn 700 bức hình chân dung và bút tích của các nhà văn, thi sĩ nức danh Việt Nam. Bút tích ấy không chỉ thuần tuý là một tẹo tiểu truyện mà còn là “nét chữ nết người”, là quan điểm sống, quan điểm sáng tác hay những nét đặc trưng của mỗi nhà văn mà ít người được biết. Ông kể:
- Quá trình đi xin chân dung và bút tích các nhà văn cũng gieo neo lắm! Lúc chưa có mạng internet và điện thoại, tôi phải gửi thư hoặc tìm đến tận nơi để “xin chữ”. Người dễ tính thì không sao nhưng với người khó tính thì lại nghi ngờ công việc mình làm. Chẳng hạn, nhà thơ Huy Cận kiên quyết khước từ và bảo tôi: Muốn hiểu về tác giả thì đọc tác phẩm chứ cần gì xin chữ. Mãi sau này khi hiểu ra ý nghĩa công việc tôi làm, ông đã viết tặng tôi 4 câu thơ và dòng chữ: “Thân tặng anh Trần Thanh Phương, nhà văn có tấm lòng ưu ái với các nhà văn”.





Nhà báo Trần Thanh Phương (thứ 4, từ trái qua) đang giới thiệu cuốn sách đạt kỷ lục Việt Nam với độc giả.
Tham quan bộ sưu tập của nhà báo Trần Thanh Phương, thi sĩ Lê Quang Trang, Chủ tịch Hội Nhà văn TP Hồ Chí Minh, nắc nỏm:
- Kỳ công hiếm thấy! Những bài văn, bài báo khi người ta đã đọc xong rồi thì chẳng ai còn lưu giữ mặc cho nó “chết” theo thời gian, đến khi cần cũng chẳng tìm lại được, kể cả mạng internet. Thế nhưng, chính việc làm dai sức, lặng lẽ bằng sự nhiệt huyết của mình, Trần Thanh Phương đã “nối dài sự sống” cho những trang viết.
Hữu dụng cho đời
Sinh thời, nhà thơ Chế Lan Viên từng nói: “Trên đời này, tôi thích nhất là hai loại người, người có tài và người có tài liệu. Phương có tài hay không tôi chưa biết, nhưng vững chắc Phương có tài liệu”. Chính sự “giàu có” ấy mà căn nhà của vợ chồng ông luôn nườm nượp bạn đọc tới thăm. Họ là những nhà báo, nhà giáo, nhà nghiên cứu, sinh viên, học trò… đến để ngần tư liệu phục vụ cho công việc của mình. Nhà báo Huỳnh Dũng Nhân, Phó chủ toạ Hội Nhà báo TP Hồ Chí Minh, thanh minh:
- Mấy năm trước, khi tôi đang viết phóng sự can hệ đến vụ án Năm Cam thì nảy ra ý tưởng mới, nhưng lại thiếu tư liệu. Đúng lúc đó, tôi nhớ đến Trần Thanh Phương và kho tư liệu quý của ông. Tới đây, tôi đã tìm được những thông báo cấp thiết, đầy đủ, chi tiết và chuẩn xác như thể hồ sơ mật.
Đặc biệt, với sinh viên các trường đại học, cao đẳng trên địa bàn đô thị, căn nhà chật kín tư liệu của vợ chồng nhà báo Trần Thanh Phương trở thành một địa chỉ quen thuộc, gần gũi. Vào ngày nghỉ, nhiều bạn trẻ, thậm chí cả du học trò nước ngoài đến “thư viện” của ông bà tìm đọc tài liệu từ sáng sớm đến tận sẩm tối. Sinh viên Nguyễn Quốc Việt (Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP Hồ Chí Minh) tâm can:
- Nhờ bộ sưu tập của chú Phương, em đã hoàn thành luận văn tốt nghiệp chuyên ngành báo chí và truyền thông loại giỏi. Những tư liệu quý báu mà chú sưu tầm giúp ích cho chúng em rất nhiều trong việc tra cứu thông tin. Chúng em còn học tập ở chú đức tính cần mẫn, lòng đam mê công việc với cái tâm tinh khiết vì lợi ích cộng đồng.
Nhắc đến cái tâm, tôi chợt nhớ ra trong căn nhà của nhà báo Trần Thanh Phương có treo một họa bút chữ Tâm khá lớn, như để nói lên tấm lòng của ông bà đã dành hơn nửa đời người lặng thầm góp nhặt từng bài báo, trang viết. Và cũng bởi chữ Tâm, mà ông đã bỏ bao công sức để thu thập thông báo, tìm hiểu, soạn và ra mắt độc giả cuốn sách “Còn là tinh anh”, viết về sự “ra đi” của 50 nhà văn, thi sĩ nức tiếng trong nước. Ở đó, có những sự thực xót xa, những câu chuyện não nề, bạc mệnh và những nghĩa cử xúc chạnh lòng người… Ông bảo, soạn cuốn sách này, tôi tự dặn lòng mình phải thật cẩn thận từng câu, từng chữ vì chạm đến những giây lát rút cuộc của một đời văn… Nó nặng tình và linh lắm!
Đã ở cái tuổi ngoại thất tuần, nhưng nhà báo Trần Thanh Phương vẫn ngập tràn nhiệt huyết. Mới đây, tại buổi giao lưu với hàng trăm bạn đọc, ông quyết đoán: “Vợ chồng tôi sẽ tiếp chuyện sưu tầm nhiều hơn nữa những trang tư liệu quý, để dành tặng cho đời sau”.
Bài và ảnh: HOÀNG THÀNH